โองการแช่งน้ำ ของ จิตร ภูมิศักดิ์

 โองการแช่งน้ำ มีชื่อเรียกหลายอย่าง เช่น โองการแช่งน้ำพระพิพัฒน์สัตยา, ประกาศแช่งน้ำโคลงห้า, โคลงแช่งน้ำ

          แต่จิตร ภูมิศักดิ์ เห็นว่าชื่อที่ถูกต้องตามเจตจำนงเดิมของราชสำนักอยุธยา คือโองการแช่งน้ำพระพัทธ์ คำว่า พัทธ หรือ พระพัทธ ในภาษาเขมรโบราณ หมายถึง สาบาน, คำสาบาน (มีรายละเอียดอยู่ในหนังสือโองการแช่งน้ำ ของ จิตร ภูมิศักดิ์ สำนักพิมพ์ดวงกมล พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2524)

          ชื่ออันเป็นที่รับรู้ตรงกันทั่วไป คือ โองการแช่งน้ำ หมายถึง คำศักดิ์สิทธิ์สาปแช่งน้ำสาบานที่จะดื่ม(ในพิธีทำสัตย์สาบาน)เท่านั้น โดยไม่มีคำว่า “ลิลิต” เพิ่มเข้ามาข้างหน้า เพราะคำนี้นักวิชาการสมัยหลังตั้งชื่อเรียกกันเองว่าลิลิตโองการแช่งน้ำ

          โองการ เป็นคำภาษาบาลี มาจากภาษาสันสกฤตว่าโอมการ หมายถึงอักษร โอม (คือคำย่อ อะ อุ มะ ที่ใช้กล่าวนำในการสวดสาธยายมนตร์ของพวกพราหมณ์)

          แต่ที่ใช้ในภาษาไทย หมายถึงคำอันศักดิ์สิทธิ์ เช่น พระราชโองการ หรือพระบรมราชโองการ หมายถึงคำสั่งของกษัตริย์

          แช่งน้ำ หมายถึงการสาปแช่งน้ำสาบานที่จะดื่ม

          ต้นฉบับโองการแช่งน้ำ เขียนด้วยลายมือบนสมุดข่อย มีผู้สำรวจรวบรวมได้ราว 30 เล่ม รักษาไว้ที่หอสมุดแห่งชาติและโบสถ์พราหมณ์(เสาชิงช้า) กรุงเทพฯ

          ทุกฉบับเป็นภาษาไทย และส่วนมากเป็นอักษไทย แต่บางฉบับเป็นอักษรคฤนถ์(อินเดียใต้)คล้ายอักษรมะละยาฬัม มีใจความสำคัญคล้ายคลึงกันเป็นส่วนใหญ่ เพราะคัดลอกกันต่อๆมาจากฉบับเดิม แต่บางฉบับมีแตกต่างบ้างเป็นปรกติ

เนื้อหามี 6 ตอน :

เนื้อความในโองการแช่งน้ำ แบ่งได้ 6 ตอน คือ เริ่มเรื่อง, เล่าเรื่อง, เชิญ, แช่ง, อวยพร, และถวายพระพร

๑. เริ่มเรื่อง แต่งเป็นร่ายสรรเสริญพระผู้เป็นเจ้าทั้งสามทีละองค์คือ พระวิษณุ(นารายณ์) พระศิวะ(อิศวร) และพระพรหม

       ๒. เล่าเรื่อง แต่งเป็นโคลง แสดงฐานะของกษัตริย์ โดยเลือกผู้มียศศักดิ์วิเศษขึ้นตั้งไว้ในฐานะราชา เรียกว่าพระเจ้า “สมมติราช” (คือเป็นราชาโดยฝูงชนแต่งตั้งขึ้น) และจึงได้เป็น“ท้าว” เป็นเจ้าแผ่นดิน สืบเชื้อสายวงศ์วานกันมาจนกระทั่งทุกวันนี้

๓. เชิญ แต่งเป็นโคลง เริ่มตั้งพิธีด้วยการเชิญผีกับเชิญภูมิเทวดาอารักษ์ทั้งหลายมาร่วมเป็นพยาน

๔. แช่ง แต่งเป็นร่าย แช่งคนคิดคดทรยศ

๕. อวยพร แต่งเป็นร่ายและโคลงสลับกัน อวยพรคนซื่อตรงจงรักภักดี

๖. ถวายพระพร แต่งเป็นร่ายถวายพระพรพระมหากษัตริย์ คือ “สมเด็จพระรามาธิบดี ศรีสิทธรบรมมหาจักรพรรดิศรราช” เป็นเสร็จพิธี

โองการแช่งน้ำ และข้อคิดใหม่ในประวัติศาสตร์ไทยลุ่มน้ำเจ้าพระยา

ร้านหนังสือกรีบุคส์, www.kreebook.com

แหล่งที่มา : http://www.sujitwongthes.com/สุจิตต์ วงษ์เทศ